آداب و رسوم شب یلدا

شب یلدا یا شب چله از قدیمی‌ترین جشن‌های ایرانی است.در آخرین روز پائیز یعنی شب یلدا بدلیل طولانی‌تر
شدن شب سال ایرانیان آن را جشن می‌گیرند.
و معمولا شامی فاخر و انواع میوه‌‌ها مخصوصا انار و هندوانه و دسرو تنقلات به همراه فال حافظ و آتش روشن کردن در شب یلدا سپری می‌کنند.

شب یلدا در شهرهای متفاوت ایران رسم و رسومات متفاوتی دارد. با ما همراه باشید تا ببینیم در جاهای مختلف ایران این شب را چگونه سپری می‌کنند.

آداب و رسوم خاص شب یلدا

یکی از مهم ترین شب های ایرانیان شب یلدا می باشد که از قدیم تا به امروز برای ایرانیان بسیار پراهمیت است.
جشن ها و شب نشینی‌هایی که در این شب توسط مردم در نقاط مختلف ایران برگزار می شود یک سنت دیرینه محسوب می شود.

که تا امروز نیز نه تنها از ارزش آن چیزی کم نشده است بلکه جایگاه بسیار ویژه ای در نزد ایرانیان پیدا کرده است. شب یلدا بلندترین شب سال که به زمان مابین غروب آفتاب از تاریخ ۳۰ آذر یعنی آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب ۱ دی ماه
یعنی نخستین روز زمستان مربوط می شود مصادف با انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی می باشد به همین علت از
آن تاریخ به بعد طول شب کوتاه تر و طول روز بیشتر می شود. 

آیین مرسوم ایرانیان در شب یلدا 

دانستیم که آخرین شب پاییز که دراز ترین و تاریک‌ترین شب سال محسوب می شود با نام شب یلدا جایگاه ویژه ای در میان
ایرانیان کسب کرده است. 

مردم ایران تا سپیده دم با انواع و اقسام برنامه های مفرح در کنار یکدیگر این شب دراز را به خوشی سپری می کنند.

 

 آداب و رسوم  شب یلدا در استان های مختلف ایران

رسوم شب یلدا در اصفهان

اصفهانی‌ها از دیرباز در شب یلدا آداب و رسوم بسیار ویژه‌ای دارند که در حال حاضر نیز این رسومات پا برجا و ادامه دار
هستند اصفهانی‌ها بر این باورند که چله در ایران به دو بخش تقسیم شده است یکی چله بزرگ و دیگری چله کوچک. 

از اول دی ماه تا دهم بهمن ماه زمان چله ی اول است،اما چله کوچک از دهم بهمن تا سی بهمن ادامه دارد.

شب چله و آیین برگزاری آن در مناطق مختلف متفاوت است.

در اصفهان این شب به نام چله زری (مونث) نامگذاری شده ولی در شهرها و مناطق مختلف با رسم و رسومات این شب به عمو چله (مذکر) معروف است.

در پاسخ به این سوال که چرا این شب شامل جنسیت شده ،گفته می‌شود چون از ابتدا هم اشیا و جانداران دارای
جنسیت ماده و نر و یا مذکر و مونث بوده و هست به همین دلیل به این روزها و شب ها هم نام تعیین شده است.

مردم اصفهان دو شب را با نام شب چله برگزار میکنند که این شب ها رسوم مخصوص به خود را دارند.

این شبها با حضور گرم خانواده‌ها صورت میگیرد.

در شب چله اصفهانی‌ها سفره‌ای را با نام سفره‌ی شب چله باز می‌کنند که در این سفره هندوانه را به دلیل کروی بودنش سمبل خورشید می‌دانند و آن را در سفره‌های خود جای می‌دهند.

 

شب یلدا در استان آذربایجان (شرقی و غربی) 

در این خطه رسم است که خوانچه‌های تزئین شده و پر زرق و برق به خانه نامزد یا خانه تازه عروس می‌برند.

و در سینی‌های زیبا هندوانه‌ها را تزئین کرده و شال‌های قرمز رنگی در کنار آن می‌گذارند در حالیکه مردم شمال با تزئین ماهی این رسم را برگزار می‌کنند. 

شب یلدا در کهگیلویه و بویر احمد 

در این شب همه‌ی بستگان دور هم جمع میشوند تا کهنسال‌ترین فرد فامیل برای آنها «متیل»بخواند. 

متیل به قصه‌ی بلند و افسانه‌ای که توسط فرد حفظ،شده گفته میشود.

آنها برای اینکه زمستان پر بارش و برفی داشته باشند آش‌های محلی مانند دووا و شیر برنج را میپزند.

آش دووا را در ظرفهای بزرگی که برای جمعیت زیادی برسد می‌پزند و یک نوع آش دوغ است. 

مردم کهگیلویه و بویر احمد در این شب رسمی به اسم «کاسه بهره» دارند که این رسم به این صورت است که برای
همسایه‌های فقیر غذا برده می‌شود.

غذای معروف و سنتی شب یلدای آنها آش کارده،شله ماش و شله بادام می باشد. 

شب یلدا در استان مازندران

مازندرانی‌ها هم شب یلدا را بسیار مهم و گرامی میدارند.

آنها در شب چله به منزل بزرگترها می‌روند و در دورهمی‌های خود به خوردن خوراکی و میوه‌های مخصوصی چون انار و هندوانه و ازگیل می‌پردازند.

فردوسی خوانی میکنند و فال حافظ میگیرند. شب را با شنیدن داستان‌ها و صحبت‌های بزرگترها صبح میکنند و اعتقاد دارند که صبح شب یلدا خورشید به تاریکی و سیاهی پیروز شده است.

شب یلدا در کرمانشاه 

برا اساس آیین‌های قدیمی در این شهر نیز این شب را گرامی میدارند و با شعر خواندن ،قصه گویی،فال گرفتن و خوردن آجیل و خوراکی شب را بیدار میمانند و شادی میکنند.

آنها میوه‌هایی را که در این شب میخورند به نوعی نمادی از خورشید میدانند مثل هندوانه،انار سرخ، سیب سرخ و یا لیموی زرد.

قصه‌هایی همچون حسین کرد شبستری ، رستم و سهراب ، شیرین فرهاد به شعر خوانی از اشعار دلنشین و معروف شامی
کرمانشاهی در این شب در مجالس مردم کرمانشاه خوانده می‌شود. 

و خوراکی‌هایی از جمله مشکل گشا ، آجیل ، کاک ، راحت الحلقوم ، نان برنجی و شیرینی محلی نان پنجره ای پذیرایی می‌شود.

شب یلدا در استان همدان 

فال سوزن هم یکی از رسوم همدانی‌ها در شب یلدا است به اینصورت که همه دور تا دور هم می‌نشینند و پیرزنی به صورت مداوم شعر میخواند و دختر کوچکی هم بعد از تمام شدن هر شعر به یک تکه پارچه آب نخورده و نبریده سوزن میزند و شعرهای پیرزن بنا بر ترتیب نشستن مهمان‌ها فال آنها می‌شود.

در همدان هم شب یلدا خوراکی‌های مخصوص شهر را که مربوط به آب و هوای آنجا هست میخورند.

در شهرهای ملایر و تویسرکان معمولی ترین خوراکی‌های موجود مانند کشمش و گردو و مویز خورده می‌شود. 

شب یلدا در استان فارس 

مردم شیراز سفره شب چله را همانند سفره نوروز رنگین میکنند.

آنها سردیجاتی از جمله مرکبات و هندوانه را برای افراد سرد مزاج و خوراکی‌های گرم از جمله خرما و رنگینک را برای افراد با مزاج گرم آماده می‌کنند.

خواندن شعرهای حافظ یکی از رسم های جدا نشدنی برای شیرازی‌ها است.حافظ خوانی به عنوان رسم همیشگی و کلی شب نشینان یلدا شده است. 

شب یلدا در استان اردبیل 

در اردبیل نیز در این شب دور هم جمع میشوند و تا نیمه‌های شب کنار هم می‌نشینند.

از جمله خوراکی‌هایی که در این شب رسم هست هندوانه ،انار،پرتقال،تخمه،ماهی،پلو و …. می‌باشد. 

شب یلدا در گلستان 

مردم گلستان دوره یک کرسی جمع شده و نقل اندازی می‌کنند نقل اندازی همان تعریف کردن داستان‌های شفاهی یا همان مثل گویی می‌باشد.

میوه‌های جنگلی و باغی میوه‌های مخصوص این شب در گلستان است شیرینی‌هایی همچون کَسمَک و مَت و همچنین کندس،لیمو،پرتقال و ولیک سفره شب یلدا را در خانه گلستانی‌ها رنگین می‌کند. 

شب یلدا در خراسان جنوبی

 در خراسان جنوبی آداب و رسوم این شب کمی متفاوت‌تر از دیگر شهرها می‌باشد به عنوان مثال یکی از خاص‌ترین پایین‌های شب یلدا در خراسان جنوبی مراسم کف زنی می‌باشد. 

در این مراسم اقدام به خیساندن ریشه گیاهی به اسم چوبک در آب می‌کنند و بعد از اینکه چند بار جوشاندند داخل ظرف بزرگ سفالی به اسم تغار می‌ریزند.

و جوانان و مردان طایفه با دسته چوب های نازک درخت انار به اسم دسته گز مایع به دست آمده را هم زده تا به حالت کف در آید.

جوانان هم قبل از اینکه کف را برای خوردن آماده کنند با مالیدن آن به سرو صورت همدیگر شادی می‌کنند.

توجه داشته باشید برای اینکه از این ماده کف خوبی به دست آید بایستی این کار را در محیط سرد انجام داد.

در آخر کفی که به دست آمد را با شیره شکر مخلوط و آماده خوردن کرده و نهایتا با پسته و مغز گردو تزئین شده و برای پذیرایی مهمانان بکار می‌برند. 

بردن شب یلدایی برای تازه عروس‌ها 

تازه عروس‌ها شب یلدا را یکی از خاص‌ترین شب‌ها برای خود می‌دانند چرا که در این شب مراسم دلنشین وجذابی برای عروس خانم‌ها برگزار می‌شود رسم جالبی که از گذشتگان به جا مانده است.

آیین شب چله به همان شیوه قدیمی در شهرستان‌ها اجرا می شود و خانواده‌ها هدایای خرید شده را داخل یک سینی بزرگ قرار داده که با آن می‌گویند و بعضی جاها نیز به عنوان خوانچه چله معروف است که زن‌های خانواده داماد آن سینی‌ها را روی سر خود گذاشته و راهی منزل عروس خانم‌ها می‌شوند. 

شب یلدایی عروس در شهر‌های بزرگ متفاوت تر از شهرستان‌ها می‌باشد و به روال قدیم نیست ولی خانواده‌هایی هستند که این رسم زیبا را بجا آورده و به جای طبق صندوقچه‌های کوچک و بزرگ و همچنین سبدهای چوبی را با تزئینات مدرن گل آرایی کرده و به خانه عروس خود می‌برند.

بنابراین می‌توان گفت رسم و رسوم شب یلدای عروس ریشه مشترکی در بین ایرانیان دارد و معمولاً کلیات یکسانی داشته اما نسبت به فرهنگ هر منطقه در خرید هدایا اختلاف سلیقه وجود داشته و این هدایا گاهی کم و زیاد می‌شود.

 

 

لیست هدایای شب یلدایی عروس

 کله قند ، نقل و نبات و شیرینی‌های متنوع که نماد شیرین کامی و برکت است همیشه در طبق گنجانده می‌شود.

یک قواره پارچه خوش طرح و رنگ کیف و کفش و لباس زمستانی با سلیقه عروس خانوم قطعه ای طلا نیز داخل هدایای عروس در طبق گذاشته می‌شود.

در صورت تمایل یک جلد دیوان حافظ در صورت آشنا نبودن با سلیقه عروس هدایای نقدی نیز می توان به جای خرید لوازم داخل طبق گذاشت. 

به همان قدر که خرید هدایا از اهمیت بالایی برخوردار است ذوقی که قرار است در تزئین این هدایا به کار رود بسیار نکته مهم و غیر قابل چشم پوشی است چرا که هرچقدر ذوق و سلیقه در چیدمان این هدایا به کار رفته باشد همانقدر مهر و محبت بین دو خانواده را نشان می‌دهد و این تزئینات با ابزار‌های رنگارنگ توری و روبان‌های مخصوص قرمز رنگ که نمادی از یلداست صورت می‌گیرد.

پس چنانچه تازه عروسی در خانواده تان دارید از همین حالا دست به کار شوید و ایده‌هایی که در ذهن خود دارید را عملی کرده تا با این کار یه صمیمیت و گرمی دو خانواده بیافزایید شک نکنید که اهمیت و ارزش هدیه با کمیت آن سنجیده نمی‌شود و نیت آن بیشتر مهم است.

بنابراین به قدر وسع خود هدایایی شیک برای عروس خود تهیه کنید و یک شب یلدای تکرار نشدنی برای خود و خانواده عروستان رقم بزنید.